Αν βρεθείτε στην Κρακοβία την πανέμορφη αυτή πόλη της Πολωνίας και από τις ωραιότερες της Ευρώπης, μην παραλείψετε να επισκεφτείτε την Βιελίτσκα (Wieliczka). Είναι μια μικρή πόλη πολύ κοντά στην Κρακοβία (λιγότερο από μία ώρα) στην οποία βρίσκεται το πιο ασυνήθιστο αλατωρυχείο του κόσμου!
Το Αλατωρυχείο της Βιελίτσκα ιδρύθηκε τον 13ο αιώνα και αποτελεί το δεύτερο σε αρχαιότητα αλατωρυχείο της Ευρώπης. Από το 1950 μετατράπηκε σε μουσείο. Αποτελεί μια από τις δημοφιλέστερες τουριστικές ατραξιόν της Πολωνίας.
Φτάνοντας στους περιποιημένους εξωτερικούς χώρους, με τίποτα δεν μπορείτε να φανταστείτε τι θα συναντήσετε στα έγκατα της γης. Θα κατεβείτε σε βάθος 327 μέτρων και θα διαπιστώσετε την ύπαρξη μιας υπόγειας πόλης!Η κάθοδος γίνεται με ασανσέρ ορυχείων. Έχετε όμως και την επιλογή να χρησιμοποιήσετε τις σκάλες.
Στα έγκατα της γης υπάρχει για τους επισκέπτες μία διαδρομή μήκους δύο χλμ για να περιπλανηθούν και να δουν έναν χώρο που μοιάζει με μουσείο ή χώρος τέχνης, αποτελούμενο από αγάλματα από αλάτι που αναπαραστούν τη ζωή στο ορυχείο όταν αυτό ήταν σε λειτουργία, μια υπόγεια λίμνη, χώροι δεξιώσεων, κατάστημα με σουβενίρ, εστιατόριο κ.α, αλλά και έναν ναό το “Παρεκκλήσιο της Ευλογημένης Κίνγκα”.
Είναι ένας καθεδρικός ναός διαστάσεων 54 μ. επί 17 μ. και με ύψος 12 μέτρα. Η κατασκευή αυτού του υπόγειου ναού διήρκεσε περισσότερο από 30 χρόνια (1896 – 1927), ενώ χρησιμοποιήθηκαν 20.000 τόνοι συμπαγούς αλατιού. Όλα τα αντικείμενα μέσα στο ναό, από τους πολυελαίους μέχρι τα είδη θρησκευτικής λατρείας, είναι κατασκευασμένα εξολοκλήρου από το αλάτι του ορυχείου. Από την οροφή του ναού κρέμονται πολυέλαιοι από αλάτι, η Αγία Τράπεζα και ένας Εσταυρωμένος δεσπόζουν στην αίθουσα, ενώ οι τοίχοι κοσμούνται με ανάγλυφες από αλάτι βιβλικές παραστάσεις.
Ανάμεσα στα άλλα παρεκκλήσια του αλατωρυχείου είναι και το έξοχο μπαρόκ “Παρεκκλήσιο του Αγίου Αντωνίου“, που καθαγιάστηκε το 1698. Οι τοίχοι του είναι διακοσμημένοι με ανάγλυφες παραστάσεις, ενώ υπάρχουν πολλά αγάλματα φτιαγμένα από αλάτι, από τα οποία ξεχωρίζει η Παναγία με το Βρέφος Αγιο Αντώνιο, προστάτη άγιο των μεταλλωρύχων.
Το πιο αξιόλογο ίσως ανάγλυφο μέσα στο αλατωρυχείο είναι “Ο Μυστικός Δείπνος” του Λεονάρντο ντα Βίντσι. ‘Αλλα αγάλματα από αλάτι είναι της Αγίας Βαρβάρας, του Πολωνού αστρονόμου Νικολάου Κοπέρνικου, του Πάπα Ιωάννη Παύλου Β’ και άλλων διασημοτήτων.
Υπάρχει επίσης ένα εν λειτουργία σανατόριο για κάποιους που οι παθήσεις τους επιβάλουν να βρεθούν για λίγες μέρες σε περιβάλλον με πολύ ιώδιο. Για λόγους ασφαλείας μόνο το 1% του ορυχείου είναι προσβάσιμο στον κόσμο. Η ξενάγηση διαρκεί περίπου 2 ώρες, συνοδεία πάντα ξεναγού ο οποίος φορά ρούχα αλατωρύχου.
Ως αλατωρυχείο έκλεισε πριν αρκετά χρόνια αφενός γιατί έπεσε η τιμή του αλατιού παγκοσμίως και ήταν ασύμφορη η εξαγωγή του, και αφετέρου λόγω των συχνών πλημμυρών στην περιοχή. Μια άλλη άποψη λέει ότι μειώθηκαν κατά πολύ τα αποθέματα αλατιού. Ωστόσο οι Πολωνοί το αξιοποίησαν τουριστικά και μετέτρεψαν το αλατορυχείο σε “χρυσωρυχείο” καθώς χιλιάδες τουρίστες το επισκέπτονται κάθε χρόνο αφήνοντας ουκ ολίγα χρήματα στην περιοχή.
Κατά τους Νεολιθικούς χρόνους το αλάτι λαμβανόταν από το αλατόνερο το οποίο θερμαινόταν σε πήλινα αγγεία. Τα παλαιότερα εργαλεία εξόρυξης αλατιού στην Κεντρική Ευρώπη, ανακαλύφθηκαν στο χωριό Barycz, κοντά στη Βιελίτσκα και προέρχονται από αυτήν την περίοδο.
Στους αιώνες που ακολούθησαν, το μυστικό της παραγωγής εξατμισμένου αλατιού μεταβιβάστηκε από γενιά σε γενιά – και οι εμπλεκόμενοι άνθρωποι ήταν μια εξειδικευμένη επαγγελματική ομάδα.
Το αλάτι χρησίμευσε ως συντηρητικό για το κρέας και τα ψάρια και με τον καιρό έγινε επίσης μέσο πληρωμής στο εμπόριο.
Στα τέλη του 11ου και του 12ου αιώνα, οι πηγές αλατιού άρχισαν να εξασθενίζουν και να εξαφανίζονται.
Έτσι ξεκίνησε μια ενεργή αναζήτηση άλμης μέσω της κατασκευής φρεατίων. Το αλατισμένο νερό εκχυλιζόταν από το πηγάδι στην επιφάνεια και στη συνέχεια θερμαινόταν σε σκεύη μέχρι να παραμείνει το καθαρό εξατμισμένο αλάτι.
Εκείνη την εποχή, ολόκληρη η περιοχή της Βιελίτσκα αναπτύχθηκε. Υπήρχαν τρεις οικισμοί, δύο πέτρινες εκκλησίες και το εμπόριο, όπως και η βιοτεχνία άνθισαν. Τον 13ο αιώνα, ενώ έσκαβαν ένα από τα αλατούχα πηγάδια, βρέθηκαν κατά λάθος τα πρώτα κομμάτια αλατιού.
Η ανακάλυψη της πολύτιμης αυτής πρώτης ύλης αποδείχθηκε επαναστατική. Ο πρώτος άξονας που οδηγούσε υπόγεια άρχισε ήδη από το δεύτερο μισό του 13ου αιώνα.
Κατά την περίοδο αυτή, τα έσοδα από την εξόρυξη αλατιού αποτελούσαν το 1/3 του εισοδήματος του βασιλικού θησαυρού. Έτσι ο Βασιλιάς Casimir ΙΙΙ της Πολωνίας, ο Μέγας, λέγεται ότι βρήκε μια Πολωνία από ξύλο και την άφησε από πέτρα.
Τα υψηλά κέρδη από την εξόρυξη αλατιού, επέτρεψαν, μεταξύ άλλων, να ιδρύσει και την Ακαδημία της Κρακοβίας, το πρώτο πανεπιστήμιο στην Πολωνία.
Ο ίδιος ο κυβερνήτης εξέδωσε το καταστατικό Saltworks το 1368, θέτοντας τους νόμους και τις παραδόσεις εξόρυξης. Έτσι αναπτύχθηκαν τα ορυχεία τις επόμενες δεκαετίες.
Στο τέλος του Μεσαίωνα, περίπου 320 εργάστηκαν στο αλατωρυχείο Βιελίτσκα, έτσι η ετήσια παραγωγή αλατιού έφτασε τους 8 τόνους. Καθώς η εξόρυξη ήταν ακόμα εποχιακή, το αλατωρυχείο Βιελίτσκα δεν λειτουργούσε σε μέγιστη κλίμακα και ήταν κλειστό κατά τους μήνες γεωργικών εργασιών.
Μέχρι το τέλος του 15ου αιώνα, υπήρχαν μόνο τέσσερις άξονες εργασίας και ένα επίπεδο. Η Βιελίτσκα απόκτησε φήμη, φέρνοντας τους πρώτους επισκέπτες στο υπόγειο αλατωρυχείο.
Ο πρώτος γνωστός τουρίστας ήταν ο Νικόλαος Κοπέρνικος που επισκέφτηκε το ορυχείο το 1493. Σε ανάμνηση αυτού του γεγονότος, δημιουργήθηκε μια μνημειώδης μορφή του από αλάτι σε ένα θάλαμο που πήρε επίσης το όνομά του.
Όλο και περισσότεροι άνθρωποι άρχισαν να απασχολούνται στο ορυχείο Βιελίτσκα και άρχισε επίσης να χαρτογραφείτε.
Τον 16ο αιώνα ξεκίνησε η αναζήτηση αλατιού κάτω από το πρώτο επίπεδο και στα μέσα του 17ου αιώνα το ορυχείο έφτασε στο τρίτο επίπεδο.
Λόγω της τεράστιας κλίμακας παραγωγής κοντά στην Κρακοβία, σημειώθηκε έλλειψη καυσόξυλου η οποία δυσκόλευε και την δουλειά των ανθρακωρύχων, όπως και την υπόγεια λειτουργία.
Τέλος, ενόψει αυτών των επιπλοκών, το 1724 εγκαταλείφθηκε η εξάτμιση αλατιού και χρησιμοποιήθηκαν μόνο μέθοδοι εξόρυξης. Κάθε ταξιδιώτης που ήθελε να επισκεφθεί το υπόγειο, έπρεπε να λάβει προσωπική βασιλική άδεια εκείνη την εποχή.
Παρ ‘όλα αυτά, ο αριθμός των τουριστών αυξήθηκε σταθερά και λογαριασμοί επιφανών επιστημόνων, ταξιδιωτών και διπλωματών παρουσίασαν το ορυχείο ως ένα μοναδικό και σημαντικό μέρος.
Λίγο πριν την έναρξη του πολέμου, αναπτύχθηκε ένα σύστημα έκπλυσης – απόκτησης άλμης με διάλυση αλάτων με νερό. Μετά τον πόλεμο, οι ανθρακωρύχοι επέστρεψαν στη χρήση αυτού του συστήματος, ο οποίος χαρακτηρίστηκε και από εντατικές ανασκαφές.
Η παραγωγή αλατιού αυξήθηκε σταθερά και έφτασε στο μέγιστο επίπεδο κατά την δεκαετία του 1970. Όμως η τουριστική κίνηση γινόταν ολοένα και πιο σημαντική, όπως και η συνειδητοποίηση της αύξησης της πολιτιστικής σημασίας του τόπου.
Έτσι, η ιδέα ότι η διατήρηση του ορυχείου για τις μελλοντικές γενιές θα μπορούσε να είναι ένα έργο πολύ μεγαλύτερης σημασίας από την παραγωγή βιομηχανικού αλατιού.
Τελικά, το ορυχείο αυξήθηκε σε 9 επίπεδα, με μέγιστο βάθος 327 μέτρα και το 1964, η εξόρυξη αλατιού στο αλατωρυχείο Wieliczka διακόπηκε πλήρως, υπέρ της βιομηχανικής παραγωγής εξατμισμένου αλατιού χρησιμοποιώντας τη μέθοδο εξόρυξης υγρού.
Το έτος 1978 το αλατωρυχείο Βιελίτσκα προστέθηκε στον κατάλογο παγκόσμιας πολιτιστικής και φυσικής κληρονομιάς της UNESCO. Αυτό, αλλά η διαρροή μεγάλη διαρροή νερού που υπήρξε, έδειξαν ότι αυτό το ανεκτίμητο μνημείο απαιτεί ιδιαίτερη φροντίδα και προστασία.
Έτσι, το 1996 αποφασίστηκε να τερματιστεί η παραγωγή βιομηχανικού αλατιού στη Wieliczka και το 1994 ανακηρύχθηκε εθνικό ιστορικό μνημείο από τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας της Πολωνίας.
