Το Σπήλαιο Περάματος Ιωαννίνων, βρίσκεται μόλις πέντε χιλιόμετρα από το κέντρο της πόλης των Ιωαννίνων στο ομώνυμο προάστιο Πέραμα, επάνω στο λόφο Γορίτσα. Τα πόδια του λούζει η λίμνη Παμβώτιδα Ιωαννίνων, που έγινε ξακουστή με το θρύλο της Κυρά-Φροσύνης και του Αλή Πασά.
Το σπήλαιο καταλαμβάνει έκταση 14.800 τ.μ. Η τουριστική διαδρομή είναι αρχικά κατηφορική και στο τέλος ανηφορική. Συνολικά 1.100 μέτρα. Οι ξεναγοί του σπηλαίου υποδέχονται στην είσοδο τον επισκέπτη και φροντίζουν για την άρτια ενημέρωσή του σ’ αυτή την καταπληκτική έκθεση γλυπτικής της φύσης. Αποτελείται από πολλές διαδοχικές αίθουσες και διαδρόμους στολισμένους μα σταλακτίτες, σταλαγμίτες, κουρτίνες και εντυπωσιακές κολώνες σε θαυμάσια συμπλέγματα. Το 1956 βρέθηκαν απολιθωμένα δόντια και οστά της αρκούδας των σπηλαίων.
Στα έγκατά του και με αρχή πριν περίπου δύο εκατομμύρια χρόνια σχηματίστηκε πολυδαίδαλο σπήλαιο μέσω πολύπλοκων φυσικών διεργασιών. Στους θαλάμους και τους διαδρόμους του, αναπτύσσονται ποικιλόμορφα σταλαγμιτικά και σταλακτιτικά σχέδια. Οστά και δόντια από αρχαϊκά είδη αρκούδας των σπηλαίων υποδεικνύουν πως εκεί έβρισκαν καταφύγιο διαχείμασης τέτοια, εξαφανισμένα σήμερα, μεγαλόσωμα θηλαστικά μέχρι πριν 200.000 χρόνια. Σε άγνωστο χρόνο, το σπήλαιο «σφραγίστηκε» από κατακρημνίσεις.
Το σπήλαιο, στη σύγχρονη εποχή, εντοπίστηκε τυχαία από ντόπιους κατοίκους. Τη δεκαετία 1950 εξερευνήθηκε από τους πρωτοπόρους σπηλαιολόγους Ιωάννη και Άννα Πετροχείλου. Είναι το πρώτο τουριστικά διευθετημένο σπήλαιο της Ελλάδας.
Επίσης, υπάρχει το Κέντρο Προβολής Σπηλαίου & Υποδοχής Επισκεπτών «Άννα Πετροχείλου». Στην είσοδο του Περάματος, απέναντι από το Λιμάνι, όπου βρίσκεται ο κεντρικός χώρος στάθμευσης (επιβατηγών οχημάτων, λεωφορείων και ταξί) στεγάζεται το Κέντρο Ενημέρωσης και Προβολής του Σπηλαίου Περάματος Ιωαννίνων. Το Κέντρο Προβολής & Υποδοχής Επισκεπτών «Άννα Πετροχείλου» περιλαμβάνει την αίθουσα προβολής, το χώρο της έκθεσης γεωλογικών και παλαιοντολογικών ευρημάτων καθώς και καφέ-αναψυκτήριο, για την εξυπηρέτηση των επισκεπτών.
Η έκθεση περιλαμβάνει παλαιοντολογικά ευρήματα 60 χιλιάδων ετών π.Χ. έως 240 εκατομμυρίων ετών π.Χ. όπως πετρώματα ορυκτά, ημιπολύτιμους λίθους απολιθωμένοι οργανισμοί, κοράλια, από ολόκληρο τον κόσμο.
Δε θα μπορούσε λοιπόν να λείπει ο Πλούτωνας και η Περσεφόνη, στους οποίους έχει αφιερωθεί η Αίθουσα 8, καθώς εκεί βρέθηκαν στοιχεία που παραπέμπουν στη λατρεία τους. Η Αίθουσες 2 και 3, οι «Αίθουσες των Μυθικών Ανακτόρων», οι μεγαλύτερες του Σπηλαίου του Περάματος, κόβουν την ανάσα με την ομορφιά τους, με τα περίτεχνα «αγάλματα» που φιλοτέχνησε ο χρόνος και το νερό, και δεσπόζουν σε κάθε τους γωνιά, ενώ εξίσου εντυπωσιακός είναι ο μικροσκοπικός «ναός», με το σταυρό, στην Αίθουσα 1.
Δέντρα, άνθη των σπηλαίων, νούφαρα, σιντριβάνια, κηροπήγια, η αιγυπτιακή Σφίγγα, ο Άι-Βασίλης, αναστάσιμες λαμπάδες, ο Πύργος της Πίζας, η Φάτνη του Χριστού και οι Τρεις Μάγοι, το Άγαλμα της Ελευθερίας και πολλά ακόμη στοιχεία αντιπροσωπεύονται στο Σπήλαιο του Περάματος, φόρος τιμής και αποτέλεσμα της γόνιμης φαντασίας του ζεύγους των σπηλαιολόγων Πετροχείλου.
Συγκαταλέγεται στα καλύτερα του κόσμου με μεγάλη ποικιλία σταλακτιτών (19 τη στιγμή που στα περισσότερα ελληνικά σπήλαια είναι 6-10). Σε όλο το μήκος της διαδρομής θα συναντήσετε πολλές αίθουσες με ιδιαίτερα πλούσιο διάκοσμο. Θα δείτε επίσης απολιθωμένα οστά και δόντια από ένα σπάνιο είδος αρκούδας, της σπηλαίας άρκτου, που βρέθηκαν εκεί για πρώτη φορά.
