Το Παμούκαλε ή αλλιώς το κάστρο από βαμβάκι είναι γεωλογικός σχηματισμός στην επαρχία Ντενιζλί, στη νοτιοδυτική Τουρκία. Αποτελείται από θερμές πηγές και λευκό τραβερτίνη, ο οποίος σχηματίζει πισίνες από τα ανθρακικά ορυκτά που περιέχονται στο νερό. Βρίσκεται στο εσωτερικό της κοιλάδας του Μαιάνδρου.
Μια αρχαία θερμοπηγή που εντυπωσιάζει με τα τυρκουάζ νερά της και τις ζεστές γούρνες νερού. Το Παμούκαλε βρίσκεται στην επαρχία Ντενιζλί από τον 2ο αιώνα π.χ. και αποτελεί καταφύγιο για διάφορους πολιτισμούς.
Ο λόφος έχει ύψος 160 μέτρα, μήκος 2.700 και πλάτος 600, και είναι ορατός από μεγάλη απόσταση, όπως από το Ντενιζλί, περίπου 20 χιλιόμετρα μακριά. Η αρχαία πόλη Ιεράπολη Φρυγίας βρίσκεται κοντά στο Παμούκαλε και μαζί αποτελούν μνημείο παγκόσμιας κληρονομιάς της UNESCO από 1988.
Για την δημιουργία των εντυπωσιακών σχηματισμών χρειάστηκε ένα μεγάλος αριθμός φυσικών δυνάμεων σε βάθος εκατομμυρίων χρόνων.
Ένας συνδυασμός σκληρής πέτρας ζεστών νερών και συσσώρευσης ορυκτών. Το νερό και το μάγμα έπαιξαν σημαντικό ρόλο στη δημιουργία των τεράστιων δεξαμενών. Μια λεκάνη από γιγάντιες πτυχές όπου το νερό μπορεί και κυλάει στη πτυχή πλησιάζει το μάγμα ανεβαίνει και περνάει από την ανθρακική διαδοχή.
Η παρουσία διοξειδίου του άνθρακα μειώνει τον βαθμό οξύτητας του νερού. Το πολύ όξινο νερό περνά από τη στήλη ασβεστόλιθου και τον διαλύει και αρχίζει να ανεβαίνει ψηλά όπου ρέει στην επιφάνεια. Μοιάζει σαν να ανοίγεις ένα μπουκάλι με αναψυκτικό.
Το νερό όταν φτάνει στην επιφάνεια απελευθερώνει όλα του τα αέρια και χάνει αρκετή από την οξύτητα του. Υπάρχει υψηλή συγκέντρωση ανθρακικού ασβεστίου που συγκέντρωσε το νερό στη διαδρομή του προς τη επιφάνεια.
Το πλούσιο σε ασβέστιο νερό κρυώνει στον ανοιχτό αέρα και το ανθρακικό ασβέστιο ιζηματοποιείται και σχηματίζει τις λευκές αναβαθμίδες. Η ροή από τις πηγές είναι 365 λίτρα το δευτερόλεπτο και μάλιστα ο ρυθμός παραμένει σταθερός σε όλο το χρόνο.
Οι δεκαεπτά λεκάνες σε σήμα οστράκου που έχουν σχηματιστεί είναι φτιαγμένες η κάθε μια από αυτές από τραβερτίνη. Ένα είδος ασβεστόλιθου που εντοπίζεται σε αρκετές περιοχές γύρω από τις θερμοπηγές.
Οι εντυπωσιακές λεκάνες είχαν τραβήξει τη προσοχή των Ατταλίδων μιας Ελληνικής Δυναστείας όπου κυβερνούσε την πόλη της Περγάμου.
Η θερμοκρασία του νερού είναι κατά μέσο όρο στους 35 βαθμούς Κελσίου το μετατρέπουν σε ιδανικό προορισμό για ένα χαλαρωτικό ζεστό ποδόλουτρο. Το νερό παραμένει ζεστό και κατά τη διάρκεια του χειμώνα.
Με τα χρόνια οι πηγές έγιναν γνωστές για τις θεραπευτικές τους ιδιότητες. Σύμφωνα με τους επιστήμονες δεν ισχύει αφού το νερό επισήμως δεν έχει κάποια οφέλη για την υγεία πέρα από ότι είναι χαλαρωτικό για τους μύες.
Απαγορεύεται να περπατήσεις με παπούτσια πάνω στη πλαγία του Παμούκαλε και επίσης απαγορεύεται το μπάνιο. Η περιοχή δέχεται απάνω από 2 εκατομμύρια τουρίστες και αποτελεί και μνημείο Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της Unesco.
Ο τουρισμός ήταν και είναι σημαντική βιομηχανία. Οι άνθρωποι χρησιμοποιούσαν τις φυσικές πισίνες για χιλιάδες χρόνια, ενώ ξενοδοχεία χτίστηκαν στην περιοχή, προκαλώντας καταστροφές. Σήμερα τα ξενοδοχεία έχουν απομακρυνθεί από το λόφο. Σε κοντινή τοποθεσία βρίσκονται τα ερείπια της αρχαίας Ιεράπολης.
