Eκατομμύρια επισκέπτες ετησίως δίνουν το παρών σε Μουσεία ανά τον κόσμο, προκειμένου να παρατηρήσουν και να θαυμάσουν τις ελληνικές αρχαιότητες. Είναι γνωστό ότι ο ελληνικός πολιτισμός ασκεί μια ακαταμάχητη και ανυπέρβλητη έλξη σε όλους τους λαούς. Και είναι αλήθεια ότι στο εξωτερικό εκτίθεται ένας πραγματικός θησαυρός από ελληνικά έργα Τέχνης, τα οποία είτε αφαιρέθηκαν δια της βίας, είτε κατέληξαν εκεί μετά από πολλές γραφειοκρατικές περιπέτειες.
Βρετανικό Μουσείο: Τα «Μάρμαρα» του Παρθενώνα
Τα περιβόητα ελληνικά εκθέματα
Το 1801, είκοσι δηλαδή έτη πριν την έκρηξη της Ελληνικής Επαναστάσεως, ο Βρετανός διπλωμάτης Thomas Bruce Elgin (στην Ελλάδα γνωστός ως «Έλγιν»), κατόρθωσε και εξασφάλισε «φιρμάνι» από τον Σουλτάνο ώστε να αποκαθηλώσει γλυπτά από τον Παρθενώνα με σκοπό να τα καταμετρήσει και να διενεργήσει γενικώς ανασκαφές γύρω από την Ακρόπολη. Όσο και αν φαίνεται οξύμωρο, ο Έλγιν πίστευε ότι με αυτόν τον τρόπο έσωζε, κατά κάποιον τρόπο, τα μνημεία από τους «βάρβαρους» Οθωμανούς. Είναι αλήθεια ότι ο Έλγιν, όπως και πολλοί Ευρωπαίοι της εποχής του, έτρεφε μια βαθιά αγάπη για τον κλασσικό πολιτισμό. Δεδομένων όμως των «πρωτόγονων» μέσων της εποχής, η διαδικασία της αποσπάσεως προκάλεσε σοβαρές καταστροφές στα μέλη. Στην συνέχεια ωστόσο μαγεμένος από το έκπαγλο κάλλος των γλυπτών, απεφάσισε να τα μεταφέρει σε πλοία και να τα στείλει στο Λονδίνο. Η κλοπή ήταν ανυπολογίστου αξίας: Από τον Ναό του Παρθενώνα αφαιρέθηκαν 96 γλυπτά, από το Ερέχθειο 18 και η μία Καρυάτιδα, 4 από το Θέατρο του Διονύσου και 4 από το Ναό της Απτέρου Νίκης. Επίσης αφαιρέθηκαν μαρμάρινες υδρίες, επιτύμβιες στήλες, δεκάδες άλλα γλυπτά. Τα πιο σημαντικά δε είναι τα γλυπτά που απεικονίζουν την Γέννηση της Θεάς Αθηνάς, την φιλονικία της με τον Ποσειδώνα και την πομπή των Παναθηναίων. Τα γλυπτά τοποθετούνταν σε τεράστια κιβώτια μέσα σε πλοία. Δεν έλειψαν και τα θλιβερά ατυχήματα. Το 1802 το ιστιοφόρο που μετέφερε τις αρχαιότητες βούλιαξε στα ανοιχτά των Κυθήρων. Η επονείδιστη αυτή ενέργεια κράτησε μέχρι και το 1810. Τελικώς το βρετανικό Δημόσιο αγόρασε τα περίφημα Μάρμαρα. Τα αποσπασθέντα Γλυπτά του Παρθενώνα συνιστούν το 60% του γλυπτού διάκοσμου του Παρθενώνα. Ένα από τα πιο σημαντικά εκθέματα του Βρετανικού Μουσείου είναι η Ζωφόρος του Παρθενώνα.
Τα γλυπτά του Παρθενώνα
Μουσείο του Λούβρου: Η Αφροδίτη της Μήλου
Η Αφροδίτη της Μήλου
Ήταν άνοιξη του 1820, ένα έτος ακριβώς πριν την έναρξη της Εθνεγερσίας, όταν ευρέθη διαμελισμένο το άγαλμα της Θεάς Αφροδίτης σε αγροτική τοποθεσία στην Μήλο. Ο κάτοικος ονόματι Κεντρωτάς, άρχισε να το καλύπτει, φοβούμενος ότι οι Γάλλοι αξιωματικοί, που διενεργούσαν ανασκαφές λίγο παραπέρα, θα το έπαιρναν. Ωστόσο ο επικεφαλής τους Γάλλος Olivier Voutier (ο μετέπειτα γνωστός φιλέλληνας που πολέμησε στο πλευρό των Ελλήνων και έλαβε μέρος στην κατάληψη της Τριπολιτσάς) αντελήφθη ότι ο αγρότης ανακάλυψε κάτι ιδιαιτέρως σημαντικό, καθώς είδε το πάνω μέρος του γυναικείου αγάλματος! Απεφασίσθη να μεταφερθεί στην Γαλλία και τον Φεβρουάριο του 1821 κατέληξε στο Παρίσι. Ο δούκας de Rivière παρουσίασε το αριστούργημα στον Λουδοβίκο τον 18ο, ο οποίος με την σειρά του το διέθεσε το επόμενο έτος στο Μουσείο του Λούβρου. Η «Αφροδίτη της Μήλου» είναι ελληνιστικής περιόδου και χρονολογείται γύρω στο 100 π.Χ.· έχει φιλοτεχνηθεί από το γνωστό μάρμαρου της Πάρου και έχει ύψος 2,02 μέτρα.
Λεπτομέρεια από την κεφαλή του αγάλματος
Μουσείο Λούβρου: Νίκη της Σαμοθράκης
Η Νίκη της Σαμοθράκης
Η Νίκη της Σαμοθράκης συνιστά ένα από τα περίφημα και πιο ξακουστά γλυπτά του Μουσείου του Λούβρου. Εκτίθεται στο Μουσείο του Λούβρου από το 1884. Αναπαριστά την Θεά Νίκη. Ευρέθη στο Ναό των «Μεγάλων Θεών» Καβείρων στην Σαμοθράκη, ένα σύμπλεγμα δώδεκα Ναών αφιερωμένων στους αρχαίους Θεούς. Συγκεκριμένα στεκόταν σε βράχο πάνω από το Ιερό των Μεγάλων Θεών,
Αυτό που δεν γνωρίζουν πολλοί είναι ότι η Νίκη της Σαμοθράκης είναι μόνο μια από τις τρεις φτερωτές «Νίκες» του εν λόγω Ναού. Η μια είναι ρωμαϊκό αντίγραφο και εκτίθεται στο Kunsthistorisches Museum στην Βιέννη της Αυστρίας και η άλλη εκτίθεται στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Σαμοθράκης (ευρέθη από το ζευγάρι αρχαιολόγων Karl Lehmann και Phyllis Williams-Lehmann το 1949). Η «Νίκη της Σαμοθράκης» φθάνει σε ύψος τα 3,28 μέτρα. Το υλικό από το οποίο είναι κατασκευασμένο είναι – όπως και η Αφροδίτη της Μήλου – το περίφημο κατάλευκο παριανό μάρμαρο. Χρονολογείται στα ελληνιστικά έτη και συγκεκριμένα γύρω στο 190 π.Χ. Το άγαλμα ήταν στερεωμένο κατά τέτοιο τρόπο σε (μαρμάρινη) πλώρη πλοίου, που στον θεατή δημιουργούταν η εντύπωση ότι η Θεά είχε μόλις κατέλθει απ΄ τον ουρανό. Εικάζεται ότι το άγαλμα ήταν αφιέρωμα των Ροδίων στην Θεά της Νίκης, μετά την νίκη αυτών και της Περγάμου επί του Αντιόχου Γ’ του Μεγάλου και την καταναυμάχηση του στόλου του.
Άλλη άποψη του αγάλματος
Η ιστορία της ανευρέσεως του αγάλματος αρχίζει το 1863 στο πλαίσιο αρχαιολογικής καμπάνιας, επικεφαλής της οποίας ήταν ο πρόξενος της Γαλλίας στην Ανδριανούπολη Charles Champoiseau. Κατά τις ανασκαφές ένας ελληνικής καταγωγής εργάτης, έμπλεος ενθουσιασμού, φωνάζει το περίφημο: «Κύριε, εύραμεν μια γυναίκα!» Τότε κινητοποιήθηκε η πρεσβεία και εδόθη άδεια να φορτωθεί η «Νίκη της Σαμοθράκης» σε γαλλικό πλοίο με προορισμό την Γαλλία. Το Μάιο του 1864 το άγαλμα της Θεάς κατέφθασε στο Λούβρο και εξετέθη επισήμως για πρώτη φορά στο κοινό το 1866. Η συγκόλληση ωστόσο των τμημάτων του (οι καλλιτέχνες των ελληνιστικών ετών δούλευαν τα αγάλματα τμηματικώς σε κομμάτια και έπειτα τα συναρμολογούσαν) και η συνολική αποκατάσταση του αγάλματος αποπερατώθηκε το 1884.
Μουσείο Περγάμου στο Βερολίνο: Βωμός του Ναού του Διός της αρχαίας Περγάμου
Αναπαράσταση της Ακροπόλεως της Περγάμου με τον βωμό, όπως ήταν κατά την αρχαιότητα, έργο του Γερμανού φιλέλληνα Friedrich Thiersch, 1882
Η Πέργαμος ήταν αρχαία ελληνική πόλη της Μυσίας στην Μ. Ασία· ανηγέρθη κατά τα πρότυπα του ιοστεφούς άστεως, δηλαδή της Αθήνας. Ήταν μια πόλη πανέμορφη, μια πόλη κόσμημα του αρχαίου ελληνικού κόσμου κτισμένη πάνω σε λόφο με υψόμετρο 335 μέτρων. Η Πέργαμος μαζί την Έφεσο (της Ιωνίας) αποτελούν σήμερα τα πιο φημισμένα τουριστικά αξιοθέατα στο δυτικό μέρος του τουρκικού κράτους. Το αποκορύφωμα της ακμής της Περγάμου έρχεται όταν αναλαμβάνει ο Ευμένης Β΄ ο Σωτήρ. Ο Ευμένης ήταν αυτός που συνέβαλε τα μέγιστα στην πολιτισμική άνοδο της Περγάμου, εδραιώνοντας επίσης την περίφημη βιβλιοθήκη της Περγάμου, δεύτερη σε σπουδαιότητα μετά την βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας. Στην ακρόπολή της υπήρχε Ναός αφιερωμένος στον Πατέρα των Θεών, τον Δία και στην Αθηνά Παλλάδα. Ο Βωμός του Ναού του Διός της Περγάμου συνιστά ένα από τα πιο διάσημα γλυπτά των ελληνιστικών ετών που διασώζεται σε σχεδόν ακέραια μορφή. Το υψηλής αισθητικής αυτό έργο θεμελιώθηκε μετά τις επιτυχίες του Ευμένους επί των Γαλατών μέσα στο διάστημα 181 – 159 π.Χ. Ο Βωμός του Διός Σωτήρος (και της Αθηνάς Νικηφόρου) εκτίθεται στο Μουσείο Περγάμου στο Βερολίνο. Πώς κατέληξε εκεί όμως;
Το Μουσείο του Βωμού στο Βερολίνο
Ήταν το 1871 όταν μια ομάδα Γερμανών αρχαιολόγων υπό τον Ernst Curtius μετέβη στην Bergama. Ωστόσο τα εύσημα της ανακαλύψεως λαμβάνει ο Karl Humann, ο οποίος εργάσθηκε στο διάστημα 1878 – 1886. Γρήγορα απεδείχθη ότι το μνημείο ήταν ο Βωμός του Διός. Οι εργασίες συνεχίστηκαν για δεκαετίες. Στην συνέχεια τα μνημεία άρχισαν βαθμηδόν να περιέρχονται στην κατοχή Γερμανών αρχαιολόγων, ενώ στην συνέχεια φορτώνονταν σε πλοία του Γερμανικού Πολεμικού Ναυτικού. Οι ελληνικές αρχαιότητες λοιπόν του Βωμού διηρπάχθησαν και εστάλησαν στο Βερολίνο, μετά από σχετικό σύμφωνο μεταξύ Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και Γερμανίας. Αν και τα πρώτα εγκαίνια του Μουσείου έγιναν το 1901, ωστόσο το Μουσείο στο οποίο εκτίθεται ο Βωμός λειτουργεί από το 1930. Αυτό που δεν είναι γνωστό είναι ότι μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο τα γλυπτά εκλάπησαν από τους Σοβιετικούς και μετεφέρθησαν στην Ρωσσία· μόλις το 1959 τα επέστρεψαν οι Ρώσσοι στην (Ανατολική) Γερμανία.
Ο Βωμός είναι η επιτομή της αρχαίας ελληνικής αισθητικής. Η κολοσσιαία ζωφόρος αποτελεί ένα αριστούργημα της Γλυπτικής Τέχνης. Η θεματολογία αναφέρεται στην περίφημη Γιγαντομαχία της Ελληνικής Μυθολογίας. Οι Ολύμπιοι Θεοί Ζεύς, Αθηνά, Ήρα, Άρης ρίπτονται στην μάχη κατά των Γιγάντων. Ο Ζευς κρατά κεραυνό και επιτίθεται με το ιερό πτηνό του, τον αετό ενώ η Παλλάδα στέφεται με την φτερωτή Νίκη. Ο Ηρακλής είναι εκείνος ο θνητός που βοηθά τους Θεούς στην μάχη αυτή από κοινού με την Νίκη. Στο νότιο μέρος απεικονίζονται τα αδέρφια Απόλλων και Άρτεμις και η μητέρα τους Λητώ. Οι Θεοί αναπαρίστανται ενδεδυμένοι με ευπρέπεια, ενώ οι Γίγαντες γυμνοί και τερατόμορφοι, υποδηλώνοντας εδώ ο καλλιτέχνης το χαμερπή ένστικτα τους έναντι των ενάρετων Θεών. Η Γιγαντομαχία δε φέρει υπόρρητα και έναν άλλον συμβολισμό: Την κατίσχυση των Ελλήνων επί των «βαρβάρων» Περσών στην Ανατολή. Έλληνες και Πέρσες αποτελούν δυνάμεις αντιθετικές στον αρχαίο κόσμο, εκφράζονται πάντα μέσα από μια «διελκυνστίνδα». Η «μικρή» ζωφόρος (Τηλέφεια), που κοσμεί τον υπαίθριο χώρο του βωμού, απεικονίζει τον Τήλεφο, τον μυθικό ιδρυτή της Περγάμου και υιό του πανελλήνιου Ήρωα Ηρακλή, καθώς και άλλες μυθικές αναπαραστάσεις.
Λεπτομέρειες από την ζωφόρο
