Tο περασμένο καλοκαίρι στην Ευρώπη είχε σημάνει συναγερμός. Η πιο ακραία ξηρασία των τελευταίων 500 ετών «χτυπούσε» τη Γηραιά Ηπειρο με έναν παρατεταμένο καύσωνα και μια πρωτοφανή έλλειψη νερού να προκαλούν καταστάσεις άνευ προηγουμένου: εμβληματικά ποτάμια έμεναν στεγνά από νερό, η παραγωγή υδροηλεκτρικής ενέργειας εμφάνιζε πτώση, οι προσδοκίες για τις καλλιέργειες ήταν οι πλέον χαμηλές· η ανησυχία για τον πλανήτη κυριαρχούσε.
Μία ελληνική μελέτη που βλέπει σήμερα το φως της δημοσιότητας έρχεται να επιβεβαιώσει τις δυσμενέστερες προβλέψεις και για τη χώρα μας: η Ελλάδα αναμένεται να έρθει αντιμέτωπη με συνθήκες σοβαρής ξηρασίας τα επόμενα χρόνια. Οπως προκύπτει από την έρευνα, η χώρα μας, σε κάποιες περιοχές, πρόκειται να βιώσει πιο έντονα και πιο παρατεταμένα επεισόδια ξηρασίας, με τη διάρκειά τους να αυξάνεται έως και κατά τέσσερις μήνες ανά πενταετία…
Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις, το φαινόμενο θα εκδηλωθεί στο εγγύς μέλλον στις περιοχές της Ανατολικής και Κεντρικής Ελλάδας και μετά το δεύτερο μισό του αιώνα θα πλήξει τη Δυτική Ελλάδα, ενώ άκρως ανησυχητικό είναι το γεγονός ότι η ξηρασία προβλέπεται πολύ έντονη σε πεδινές περιοχές αγροτικού ενδιαφέροντος, όπως στη Θεσσαλία και την Ανατολική Κρήτη. Τα στοιχεία διαγράφουν ένα ζοφερό μέλλον: ερημοποίηση, χαμένες αγροτικές εκτάσεις, αύξηση του κινδύνου πυρκαγιάς.
Οι ερευνητές έλαβαν υπόψη τους δύο από τα σενάρια της Διακυβερνητικής Επιτροπής του ΟΗΕ για την Κλιματική Αλλαγή ως το τέλος του αιώνα: το «ενδιάμεσο σενάριο» που προβλέπει πως οι εκπομπές αερίων του θερμοκηπίου θα συνεχίσουν να κυμαίνονται κοντά στα σημερινά επίπεδα ως το 2050 και έπειτα θα αρχίσουν να μειώνονται – χωρίς όμως να μηδενιστούν – γεγονός που θα σημάνει αύξηση της θερμοκρασίας κατά 2,7°C και το «χειρότερο σενάριο», βάσει του οποίου τα επίπεδα εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, όχι μόνο δεν θα έχουν μειωθεί, αλλά θα έχουν διπλασιαστεί έως το 2050, με αποτέλεσμα η μέση παγκόσμια θερμοκρασία να είναι υψηλότερη κατά σχεδόν 4,5°C ως το 2100. Οι συνέπειες για το Κλίμα θα είναι ολέθριες.
«Στόχος μας ήταν να μελετήσουμε τα χαρακτηριστικά της ξηρασίας που σχετίζονται με την Κλιματική Αλλαγή στην Ελλάδα, σε όσο γίνεται πιο υψηλή χωρική ανάλυση. Ετσι, χωρίσαμε τη χώρα σε “τετράγωνα” έκτασης πέντε επί πέντε χιλιομέτρων» λέει η φυσικός Νάντια Πολίτη, συνεργάτιδα του Εργαστηρίου Περιβαλλοντικών Ερευνών του Ινστιτούτου ΙΠΡΕΤΕΑ του ΕΚΕΦΕ «Δημόκριτος», η οποία εκπονεί διδακτορική διατριβή στο πλαίσιο της οποίας υλοποιήθηκε η μελέτη.
«Η υψηλή χωρική ανάλυση κρίθηκε απαραίτητη λόγω της πολυπλοκότητας της τοπογραφίας που χαρακτηρίζει την Ελλάδα: το ανάγλυφό της, τις οροσειρές, τα πολλά χιλιόμετρα των ακτογραμμών της, στοιχεία που προσδίδουν μια μεταβλητότητα στο κλίμα ανά περιοχή. Μέσω του παγκόσμιου μετεωρολογικού μοντέλου Weather Research and Forecasting Model, πήραμε έναν μεγάλο όγκο κλιματικών δεδομένων, που αξιολογήθηκαν βάσει μετρήσεων από δεδομένα των σταθμών της ΕΜΥ, για κάθε “τετράγωνο” του πλέγματος, όπως βροχή, θερμοκρασία, υγρασία, για το χρονικό διάστημα 1984 – 2004, το οποίο χρησιμοποιήσαμε ως περίοδο αναφοράς ώστε να γίνει σύγκριση με αντίστοιχες 25ετίες στο μέλλον» προσθέτει η υποψήφια διδάκτορας.
Κατά τη διάρκεια της έρευνας υπολογίστηκε η συχνότητα με την οποία εμφανίζονται τα γεγονότα ξηρασίας, η σοβαρότητά τους, η ένταση της ξηρασίας και η διάρκειά της που υπολογίστηκαν σε κλίμακα 12μήνου και 6μήνου. Για να γίνει αυτό αξιοποιήθηκαν δύο δείκτες ξηρασίας, αποδεκτοί από τον Παγκόσμιο Μετεωρολογικό Οργανισμό, το αν βρέχει περισσότερο ή λιγότερο από το κανονικό (SPI) και η κατακρήμνιση – εξατμισοδιαπνοή (SPEI).
«Διαπιστώσαμε ότι τόσο στο ενδιάμεσο όσο και στο χειρότερο σενάριο, η Ελλάδα θα αντιμετωπίσει σοβαρή ξηρασία σε πολλές περιοχές. Η κατάσταση φαίνεται χειρότερη στο δεύτερο σενάριο και την περίοδο 2075 – 2100, οπότε βλέπουμε αύξηση της διάρκειας των επεισοδίων ξηρασίας στη χώρα μέχρι 4 μήνες ανά 5ετία, όμως ακόμη και στο ενδιάμεσο σενάριο προκύπτει ότι θα έχουμε παρατεταμένα επεισόδια κυρίως στις πεδινές περιοχές της Θεσσαλίας και της Ανατολικής Κρήτης.
Οταν οι τιμές του 12μήνου είναι εκτός των φυσιολογικών ορίων, σημαίνει ότι στην περιοχή εκείνη η ξηρασία θα αποτελεί μια παρατεταμένη και σταθερή κατάσταση ενώ οι «μη φυσιολογικές» τιμές του 6μήνου αντιπροσωπεύουν πιο μεταβαλλόμενες, εποχικές θα μπορούσαμε να πούμε, συνθήκες ξηρασίας.
Και οι δύο δείκτες μάς έδειξαν αυξημένη σοβαρότητα της κατάστασης, με τον 12μηνο δείκτη να εκπέμπει σήμα κινδύνου για τις Κυκλάδες, την Κρήτη, τη Νότια Πελοπόννησο, τη Δυτική Ηπειρωτική Ελλάδα, την Κεντρική Μακεδονία και τη Θράκη την τελευταία 25ετία του αιώνα και εφόσον επικρατήσει το δυσμενέστερο σενάριο για την κλιματική αλλαγή.
Αντιθέτως, ο δείκτης του 6μήνου εμφανίζει μια διαφοροποίηση: από τις τιμές του προκύπτει ότι στο κοντινό μέλλον, δηλαδή την περίοδο 2025 – 2050, θα υφίστανται περιοδικά παρατεταμένα επεισόδια ξηρασίας οι περιοχές του κεντρικού και ανατολικού τμήματος της χώρας, όπου την περίοδο εκείνη αναμένεται μια πολύ σημαντική μείωση των βροχοπτώσεων, της τάξεως του 50%. Στο μακρινό μέλλον φαίνεται ότι θα επηρεαστούν κατά τον ίδιο τρόπο η Δυτική Ελλάδα και η Κρήτη» εξηγεί η Νάντια Πολίτη.
Η μελέτη εντάσσεται στο πλαίσιο της διδακτορικής διατριβής της Νάντιας Πολίτη, που εκπονείται στον «Δημόκριτο» υπό την επίβλεψη των ερευνητών δρα Δ. Βλαχογιάννη και δρα Αθ. Σφέτσου σε συνεργασία με τον καθηγητή Π.Τ. Νάστο του Εργαστηρίου Κλιματολογίας και Ατμοσφαιρικού Περιβάλλοντος του ΕΚΠΑ και πραγματοποιήθηκε με μερική χρηματοδότηση από το ευρωπαϊκό πρόγραμμα FirEUrisk, το οποίο έχει ως αντικείμενο την ανάπτυξη ολιστικής στρατηγικής για τη διαχείριση του κινδύνου πυρκαγιών στην Ευρώπη.
